Waarom je presentatie slechter wordt als je ‘m oefent – hou jij ook zo van spontáán?

Je kunt het zien, hè.

Die heeft mediatraining gehad.

Wéér zo’n ingestudeerd verhaal, zucht de meneer naast me op de publieke tribune.

We houden niet van ingestudeerd. We houden van spontaan. Want dat vinden we authentiek. Ingestudeerd vinden we niet authentiek.

Stoppen dus, met die trainingen?

Sport- en prestatiecoach Henk Kraaijenhof maakt in zijn boek De kunst van het presteren onderscheid tussen voorbereiding en training: de voorbereiding doe je vlak voor de wedstrijd. De training is jaren geleden begonnen en gaat morgen gewoon weer verder. Hij noemt het voorbeeld van een sprinter. Die doet er tien jaar over om de 100 meter 1 seconde sneller te lopen. Daar traint hij voor. En om dat op de dag van de wedstrijd waar te maken, bereidt hij die wedstrijd zorgvuldig voor: genoeg slapen, op het juiste moment spaghetti en banen eten, telefoon uit, muziekje aan.

Trainen en voorbereiden, je hebt het allebei nodig. Niet stoppen dus, met die trainingen.

Hoe zit het dan met die mediatraining?

Die valt onder de voorbereiding: hoe is de opzet van het debat? Welke moeilijke vragen kunnen ze stellen? Ben ik er mentaal klaar voor? Daar is niks mis mee. Integendeel, je kunt alleen iets bereiken met je optreden, als je de voorbereiding serieus neemt. Maar als je alléén maar voorbereidt en niet traint, dan bereik je weinig. Je overleeft hooguit. Maar je wil niet overleven. Je wil léven en er iets van maken. Toch?

Dan moet ik dus tíen jaar trainen voor één seconde winst?

Sprekers kunnen veel grotere stappen zetten in kortere tijd. Een beginnend spreker maakt enorme progressie. Maar om te perfectioneren heb je decennia nodig. De Romeinse leraar in retorica Marcus Fabius Qunitilianus zegt dat de opleiding tot redenaar 75 jaar duurt.

Nou, dan houd ik toch liever een spontaan verhaal

We houden allemaal van een spontaan verhaal. De vraag is: hoe wordt het spontaan?

Het is net als met die perfecte just-out-of-bed-look. Je vraagt je af: hoe doet ze dat toch? Altijd dat nonchalant golvende haar.

Nou zo: de wekker extra vroeg zetten, haren wassen, drie keer spoelen, mouse, serum en volumespray erin, tien minuten op de kop föhnen met ronde borstels. En dan precies de juiste hoeveelheid wax erin. Dat heet sprezzatura: een goed gelukte just-out-of-bed-look. *

Het is die cabaretier die snedig reageert op een opmerking uit de zaal. De politicus die een onverwachte interruptie soepel countert. Dat kun je niet instuderen. De werkelijkheid verloopt altijd anders dan de voorbereiding. Dat kan alleen als je het ergens diep van binnen hebt opgeslagen, zodat je onderbewuste het op het juiste moment naar boven haalt.

Sprezzatura dus, zeg je? 

Als je wil dat het er spontaan uitziet, moet je het zó goed trainen en voorbereiden, dat niemand meer ziet dat je door en door getraind bent. Dan is het je tweede natuur geworden.

Als die collega namelijk écht nonchalant met haar haar omging, lag het als een pannenkoek op d’r schedel. Dat wordt een verhaal van niks. En als ze even snel haar kapsel wat opkalefatert, wordt het een haarlak-suikerspin. Dan zegt ze wat ze moet zeggen. Inhoudelijk is er niks op aan te merken. Er zit ook best volume in. Maar het blijft een kunstmatig verhaal. Iedereen kan effe haarlak spuiten of een plaatje in de powerpoint stoppen. Ze heeft haar carrière dan ook niet verpest, maar de toehoorder gaat na afloop gauw terug naar die mail die nog de deur uit moest. En zucht: wéér zo’n ingestudeerd verhaal.

Malcolm Gladwell geeft in zijn boek Outliers (in het Nederlands: Uitblinkers) de tip: creëer optimale leeromstandigheden en train jezelf tot het in je vezels zit. Dan bereik je de sprezzatura waarmee je een spontane en effectieve spreker wordt. Of een profvoetballer of een concertpianist. Wat jij wil. Kraaijenhof noemt het een way of life.

En jij dacht dat ik daar tijd voor had?

Je oefent al elke dag. De hele dag. Zonder dat je het doorhebt: iedere vergadering. Elke medewerkersbijeenkomst. En tussendoor laat je je trainen. Met regelmaat. Voor de uitzonderlijke situaties, om steeds beter te worden. Tegen de gezapigheid.

Boodschappentassen dragen is goed voor je spieren, maar als je sterker wil worden, moet je ook in de gewichten hangen. En als het spannend wordt – de aandeelhoudersvergadering, dat interview, die sollicitatie – dan besteed je extra zorg aan de voorbereiding.

It’s all about the sprezzatura, baby

Het is als de tapdanser die perfect op de maat swingt en ondertussen vrolijk de zaal in lacht alsof het hem geen enkele moeite kost. Alsof het vanzelf gaat: niet ingestudeerd, maar spontáán.

*Heb jij wel zo’n mooie bos haar die van nature golft en glanst? Prijs jezelf gelukkig en geniet ervan.