Maak verschil: wanneer zwart-wit denken wél effectief is

Ik ben dol op vanille-ijs.
Als ik mag kiezen: altijd vanille.

 

Saaaaai zeg…

Je wil het spannender?

Dan adviseer ik je  niet om er nóg een bolletje van een andere smaak naast te leggen: variatie op hetzelfde thema. Lekker veilig. Da’s pas saai.

Wat dan wel?

Doe er iets bij dat anders is. Niet volstrékt anders. Voor mij geen vanille-ijs in de vissoep. Dat is ongepast.

Maar het verschil moet wel groot genoeg zijn, dat het opvalt. Bijvoorbeeld warme bessensaus, zelfgemaakt. Met een vleugje zwarte peper. De combinatie koud-warm, zoet-zuur, romig-fruitig met een scherp randje does the trick.

Passend en toch heel anders.

 

Het gaat om het contrast

Zo is het ook met taal. Woorden, klanken, standpunten: ze moeten tegen elkaar afsteken.

Zoals witte letters een donkere achtergrond nodig hebben, anders zie je ze niet.

 

Contrasten blijven hangen

Net als contrasterende woorden. Die blijven zelfs zó goed in ons geheugen, dat we niet meer van ze afkomen. Zegswijzen worden clichés. En al wil je die vermijden, je hebt ze vaak al uitgesproken voordat je er erg in hebt.

 

Liedschrijvers zijn ook goed in contrast

Bijvoorbeeld deze regels uit het Groninger volkslied:

 

(En hou nu nog maar eens vol dat de Groningers onderkoeld zijn.)

 

Ken je Björks hit It’s oh so quiet nog?

Contrasten op álle fronten

 

Et cetera.

Het is creativiteit. Én techniek.

Het is het verschil dat het verschil maakt

Ook in het debat. Of in een campagne. Een standpunt is pas interessant als er ook andere standpunten naast staan. Eén standpunt is geen standpunt.

Bijvoorbeeld in de stikstofkwestie. In het politieke midden zijn de meningsverschillen klein. Er moet iets gebeuren: iedereen eens. De ene wil minder vliegtuigen, de ander minder koeien. Het gaat uiteindelijk om de verdeling: wie levert wat in? Hoe snel? Tegen welke vergoeding? Een typische polderdiscussie.

 

Totdat….

…iemand een contrasterende stelling inneemt. Een proefballonnetje, heet dat in Den Haag: om te kijken wat er gebeurt.

Contrast levert aandacht en debat op: campagne buiten campagnetijd.

En de boeren? Not. Amused.

 

Wat hadden ze kunnen doen?

De boeren hadden ervoor kunnen kiezen om hier een paar tweets tegenover te zetten. Een interview in de Volkskrant. Praten met Kamerleden en met ambtenaren. Om een afspraak vragen met de minister.

Dat is een bolletje aardbeienijs naast een bolletje stracciatella leggen.

Ze kozen voor een andere aanpak:

 

 

Ze kozen voor nog meer contrast

Behoorlijk. Contrast. Kun je wel stellen.

Niemand kon eromheen. De drukste ochtendspits ooit. 1136 kilometer file. Het Malieveld vol. Scheveningen vol. De kranten vol.  

 

Is dat niet de vissoep bederven met vanille-ijs?

Dat antwoord is pas achteraf te geven.

Maar nu kunnen we gerust stellen: de boeren hadden de sympathie gewonnen.

 

En daarom was het effectief

De minister belooft voor lopende camera: écht, ik halveer de veestapel niet. GroenLinks en D66 moeten toegeven: natúúrlijk kan de transitie alleen samen mét de boeren. Hun natuurlijke bondgenoten, zoals het CDA, zijn weer stevig in hun rol van boeren-pleitbezorger gedrukt. Inhoudelijk is er niets veranderd, maar ze hebben laten weten dat ze een factor zijn om rekening mee te houden.

 

Werkt het altijd?

Wat één keer gepast was, hoeft dat een tweede keer niet meer te zijn. Misschien hebben de mensen een tweede keer nog begrip, maar een derde keer?

Bovendien moet je oppassen voor polarisatie, dat je je in je positie ingraaft. En dat andere partijen dat dan ook gaan doen. Het contrast is geen doel op zich. De boeren hadden het nodig om aandacht en positie te krijgen. Kunnen ze daarna weer om tafel om de zaken polderiaans te regelen, met alle tinten grijs van dien.

 

En contrast slijt

Net zoals sterke gezegdes holle cliché-uitdrukkingen worden, slijt de contrasterende werking. Klimaatstakingen waren indrukwekkend en zijn al bijna een nieuw normaal geworden.

 

Dat betekent:

• Wie effectief wil zijn, gebruikt steeds nieuwe contrasten.

• Het contrast is geen doel op zich, maar een middel om de aandacht te krijgen.

• Een effectief contrast zoekt de randen op. En gaat er niet overheen. Dan wordt het ongepast. Dat is een kwestie van goede smaak.

 

Maximaal gepast contrast, dat is de kunst.